مستند تاریخی و همه آنچه را که باید درباره آن بدانید
مستند تاریخی یکی از جذاب‌ترین شاخه‌های مستند است که به روایت رویدادها، شخصیت‌ها و فرهنگ‌های گذشته می‌پردازد. این نوع آثار، پلی میان تاریخ و هنر ایجاد و به کمک تصویر، صدا و روایت، گذشته را به‌گونه‌ای زنده و ملموس بازآفرینی می‌کنند. اهمیت مستندهای تاریخی تنها در ارائه اطلاعات دقیق و مستند نیست، بلکه آن‌ها می‌توانند زاویه دید تازه‌ای به وقایع تاریخی بدهند و باعث شوند مخاطب ارتباط عمیق‌تری با گذشته برقرار کند.
در این نوع مستند، پژوهش دقیق، استفاده از منابع معتبر و تصاویر آرشیوی نقشی کلیدی دارند. تماشای یک مستند با موضوع تاریخی، تجربه‌ای است که هم آموزش می‌دهد و هم احساسات را برمی‌انگیزد. در این مقاله همراه ما باشید تا بررسی کنیم مستند تاریخی چیست و چه ویژگی‌ها و انواعی دارد.
مستند تاریخی چیست؟
مستند تاریخی نوعی از مستندهاست که رویدادها، چهره‌ها و جوامع گذشته را بررسی می‌کند و اطلاعاتی را درباره دوره‌ها و فرهنگ‌های مختلف ارائه می‌دهد. این مستندها اغلب داستان‌های ناگفته و اسرار پنهان را کشف می‌کنند، بینندگان را به زمان‌های مختلف می‌برند و درک عمیق‌تری از زمان حال ایجاد می‌کنند. برای مثال مستند اخراج یکی از مستندهای تاریخی سفیرفیلم است که به بررسی پاسخ ایران به ترور سردار سلیمانی می‌پردازد. در نتیجه خیلی از انقلابیون به این باور می‌رسند که پاسخ ایران چقدر سخت بوده است.
انواع مستندهای تاریخی
موضوعات تاریخی فقط یک ژانر ساده در دنیای مستندها نیستند، بلکه زوایای مختلفی برای بررسی دارند. برخی روایت‌گر جنگ‌ها و انقلاب‌ها هستند، تاریخ را کالبد شکافی می‌کنند و برخی هم به تمدن‌ها و چهره‌های تاثیرگذار می‌پردازند. انواع مستند تاریخی بر اساس دسته‌بندی‌های مختلف عبارتند از:
بر اساس موضوع
مستندهای تاریخی را می‌توان بر اساس موضوعات آن‌ها طبقه‌بندی کرد. برخی از این مستندها با موضوع رویدادهای بزرگ مانند جنگ‌ها و انقلاب‌ها ساخته می‌شوند و برخی بر زندگی چهره‌های مهم تاریخ تمرکز دارند. مستند تاریخی باستانی هم نوع دیگری از این مستندهاست که روایت‌هایی درباره حکومت‌های مهمی مانند مادها، هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان و ساسانیان را به تصویر می‌کشد. انواع این مستندها بر اساس موضوع عبارتند از:
- مستندهای جنگی: درباره جنگ‌های داخلی، انقلاب‌ها، درگیری‌های منطقه‌ای یا جنگ‌های جهانی مانند جنگ جهانی دوم، جنگ ایران و عراق و…
- مستندهای سیاسی: مستندهای تاریخی سیاسی با موضوعاتی مانند کودتاها، شخصیت‌های سیاسی، انقلاب‌ها، سیاست خارجی و داخلی
- مستندهای تمدن و باستان‌شناسی: بررسی تمدن‌های باستان مانند مصر، ایران باستان، روم و یونان و کشفیات باستان‌شناسی
- مستندهای فرهنگی و اجتماعی: درباره آداب‌ورسوم تاریخی، تحولات فرهنگی یا اجتماعی یک ملت و سبک زندگی
- مستندهای اقتصادی: بررسی مسیر رشد اقتصادی کشورها، انقلاب صنعتی، بحران‌های اقتصادی و استعمار اقتصادی
- مستندهای مربوط به چهره‌های تاریخی: مستندهایی از پادشاهان، دانشمندان، رهبران نظامی و سیاسی
بر اساس سبک روایت
نحوه روایت در هر مستند تاریخی فرق می‌کند. چگونگی روایت در این مستندها نقش مهمی در تاثیرگذاری و درک بهتر وقایع گذشته دارد. برای اینکه مستند را از نظر سبک روایت متناسب با سلیقه و علاقه خود انتخاب کنید، باید با دسته‌بندی‌های زیر بیش‌تر آشنا شوید:
- مستندهای آرشیوی: استفاده از فیلم‌ها، عکس‌ها و اسناد قدیمی
- مستندهای بازسازی‌شده: بازآفرینی صحنه‌های تاریخی با کمک بازیگران یا انیمیشن
- مستندهای تحلیلی یا تفسیری: همراه با تحلیل‌های متخصصان و تاریخ‌نگاران
- مستندهای شاهد محور: روایت تاریخ از زبان شاهدان عینی یا بازماندگان (برای مثال محمد بلوری خبرنگار روزنامه کیهان است که به‌عنوان شاهدی عینی در مستند عملیات دماوند حضور دارد.)
بر اساس جغرافیا
تاریخ هر منطقه از جهان، داستان منحصربه‌فرد خود را دارد. در مستند تاریخی بر اساس جغرافیا، تمرکز بر یک کشور، قاره یا منطقه‌ای خاص است و تحولات تاریخی آن بررسی می‌شود. با کمک این نوع دسته‌بندی می‌توانید با تاریخ ملت‌ها، فرهنگ‌ها و اتفاقات تاثیرگذار هر بخش از جهان که به آن علاقه دارید، راحت‌تر آشنا شوید.
دسته‌ای از این مستندها که با نام مستندهای تاریخ ایران عرضه می‌شوند، درباره دوره‌های مختلف هخامنشی، ساسانی، صفوی، قاجار، پهلوی، انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی هستند. همچنین مستندهای تاریخی اروپا، آمریکا، آسیا و آفریقا هم به‌عنوان انواع مستند تاریخی خارجی وجود دارند.
بر اساس هدف و مخاطب
هر یک از مستندهای تاریخی ایران و جهان، برای مخاطب خاصی ساخته می‌شوند. برخی از آن‌ها با زبانی ساده و آموزشی برای نوجوانان و جوانان مناسب هستند و برخی با رویکردی تخصصی و پژوهش محور به دانشجویان و علاقه‌مندان به تاریخ پیشنهاد می‌شوند. شما می‌توانید بر اساس دسته‌بندی زیر، آثار تاریخی موردعلاقهتان را بر اساس نیاز، سطح دانش و هدف‌تان انتخاب کنید:
- مستندهای آموزشی: ساده، بدون پیچیدگی و مناسب برای مدارس و دانشگاه‌ها
- مستندهای سرگرم‌کننده: دارای روایت جذاب با تمرکز بر درام و داستان‌پردازی
- مستندهای تحقیقی و پژوهشی: تولید مستند با منابع گسترده و هدفمند برای تحلیل عمیق
ویژگی‌های مستند تاریخی خوب
مستندهای زیادی وجود دارند که داستان‌هایی تاریخی را روایت می‌کنند؛ اما یک مستند تاریخی خوب باید دقیق، بی‌طرف، آموزنده و در عین حال جذاب باشد. همچنین این مستند به مخاطب کمک می‌کند گذشته را بهتر بفهمد، حال را تحلیل کند و نسبت به آینده آگاه‌تر شود. برای پیدا کردن بهترین مستندهای تاریخی باید به ویژگی‌های زیر توجه کنید:
- استناد به منابع معتبر: مستند باید بر اساس مدارک موثق و شواهد تاریخی ساخته شود. اسناد و مدارک، مصاحبه با کارشناسان و شاهدان عینی و تصاویر آرشیوی از عواملی هستند که نشان می‌دهند اعتبار مستند تا چه حد است.
- تحلیل دقیق و بی‌طرف: در بهترین مستندها با موضوعات تاریخی، جهت‌گیری‌های خاصی صورت نمی‌گیرند. همچنین روایت داستان به‌گونه‌ای است که مخاطب می‌تواند آن را به‌صورت منصفانه نقد کند.
- نبود اغراق و تحریف: مهم‌ترین ویژگی مستند تاریخی خوب این است که اطلاعات دقیق و مبتنی بر شواهد در آن ارائه شوند و خبری از تحریف واقعیت و بزرگنمایی رویدادها نباشد.
- داستان سرایی: در بهترین مستندهایی که موضوعات تاریخی دارند، از تکنیک‌هایی مانند شخصیت‌پردازی، همزادپنداری با شخصیت و ایجاد تعلیق در داستان (حس انتظار در مخاطب) برای درگیر ساختن مخاطب استفاده شده است.
- برقراری ارتباط با مخاطب: مستندی که شما را تا ساعت‌ها درگیر خود و وادار به تفکر و تامل درباره موضوع مورد نظر می‌کند، بهترین مستند تاریخی است. در این مستندها از راه‌هایی مانند طرح سوال و ایجاد فضایی برای بحث و گفتگو برای این کار استفاده می‌شود.
- استفاده از تصاویر و موسیقی: بهترین مستندها با موضوعات تاریخی، آن‌هایی هستند که حس و حال رویدادهای تاریخی را با استفاده از تصاویر آرشیوی، بازسازی صحنه‌ها و موسیقی به تصویر می‌کشند؛ زیرا جذابیت بصری در آن‌ها چند برابر می‌شود.
- نوآورانه بودن: این مستندها در عین حال که روایتی که از تاریخ گذشته را به تصویر می‌کشند، باید دارای نگاهی تازه و نوآورانه هم باشند.
مستندهای تاریخی مناسب نوجوانان و جوانان
نوجوانان و جوانان برای اینکه درک عمیقی از گذشته و تفکر انتقادی موثرتر داشته باشند، باید از همان سنین کم با تاریخ آشنا شوند. انواع مستند تاریخی که برای این سنین ساخته می‌شوند، زبان ساده‌تر، روایت جذاب‌تر، تصاویر گرافیکی یا بازسازی‌های دیدنی دارند که مفاهیم را به شکلی قابل فهم و سرگرم‌کننده منتقل کنند.
این دسته از مستندها برای تقویت اطلاعات عمومی، آموزش در مدارس یا حتی علاقه‌مندی بیش‌تر به تاریخ ساخته می‌شوند. مدیران مدارس و روسای دانشگاه‌ها می‌توانند برای نوجوانان و جوانان، درخواست اکران مستندهای تاریخی ایرانی سفیرفیلم را به‌صورت آنلاین ثبت کنند.
چرا مستند تاریخی را تماشا کنیم؟
وقتی درباره انواع مستندها صحبت می‌کنیم، مستند ایرانی تاریخی یکی از دسته‌هایی است که طرفداران خاص خودش را دارد؛ اما با جمعیتی کم‌تر. با توجه به پاسخی که برای سوال مستند تاریخی چیست ارائه دادیم، این مستندها نه فقط روایتی از گذشته، بلکه راهی برای درک بهتر زمان حال و حتی آینده هستند.
این مستندها باعث می‌شوند نگاه عمیق‌تری به جهان پیدا کنید، قدرت تحلیل موضوعات تاریخی را داشته باشید و گاهی حتی برای آینده الهام بگیرید. تماشای مستند تاریخی را به دانش‌آموزان، پژوهشگران و همه کسانی که به تاریخ علاقه دارند یا می‌خواهند از آن درس بگیرند، پیشنهاد می‌کنیم.
مستندهای تاریخی را از کجا ببینیم؟
اگر شما هم به این دسته از مستندها علاقه زیادی دارید، احتمالا بعد از انتخاب اثر موردعلاقهتان به‌دنبال پاسخ این سوال هستید که مستندهای تاریخی را از کجا ببینیم؟ از آنجایی که این مستندها، داستان‌هایی از گذشته را تفسیر می‌کنند و شاید خیلی‌ها از واقعیت آن‌ها اطلاع نداشته باشند، بهتر است منابع معتبری را برای دانلود یا خرید قانونی و تماشا انتخاب کنید؛ زیرا در پلتفرم‌های نامعتبر امکان انتشار مستندهای تحریف‌شده وجود دارد.
سفیر تماشا یکی از سایت‌های معتبری است که انواع مستندهای تولیدشده در مرکز مستندسازی سفیرفیلم از جمله مستندهایی با موضوعات تاریخی در آن پخش می‌شوند. شما می‌توانید بعد از دانلود مستندهای تاریخی در سایت سفیر تماشا، اثر موردعلاقهتان را به‌صورت قانونی تماشا کنید و حتی اطلاعاتی درباره تولیدکنندگان آن مستند به دست آورید.
سخن پایانی
تاریخ پر از داستان‌های شنیدنی و واقعی است؛ داستان‌هایی که فقط در مدرسه شنیدیم و هیچ‌گاه فرصت این را نداشتیم که درباره آن‌ها بیش‌تر تحقیق کنیم. مستند تاریخی منبع خوبی برای جستجوی بیش‌تر درباره وقایع تاریخی است. اگر هنوز هم درباره این مستندها سوالاتی دارید، در بخش دیدگاه همین صفحه بنویسید تا شما را راهنمایی کنیم.
بدون دیدگاه